Atatürk, Tarih ve Türk Tarih Kurultayları

Atatürk, Tarih ve Türk Tarih Kurultayları

Atatürk’ün tarihe verdiği önemi, özellikle Afet İnan’ın kaleminden anılarla dile getirmiştik. Bu yazımızda, gerçekleşen kurultayları ve Dolmabahçe Sarayı’nın tanık olduğu aktivite ve etkinlikleri sizlerle paylaşmak istedik… Cumhurbaşkanlığı Makamı Olarak Dolmabahçe Sarayı ve Atatürk adlı kitabı kaynak olarak kullandığımız yazımızı, yine burada yer alan fotoğraflarla sizlere sunuyoruz. Keyifli okumalar…

Atatürk’ün Tarihe Yaklaşımı ve Türk Tarih Kurultayları

‘Atatürk’ün gerçekleştirdiği en önemli yeniliklerden ikisi, şüphesiz dil ve tarih konusundaki çalışmalardır. Atatürk’ün tarihe duyduğu merak, okul yıllarına dayanmaktadır. Atatürk, okul kitaplarının dışında çeşitli tarihi eserleri okumuş, bütün hayatı boyunca siyasi ve askeri mevzularda tarihten faydalanmıştır.

Dil Devrimi’nden sonra ilgisini tarih alanında toplamış olan Mustafa Kemal Atatürk, verdiği demeçlerle Türk tarihinin ele alınması gerektiğine, daha 1923 yılında işaret etmiştir. Müslüman Türklerle, Hıristiyan Avrupalılar arasında yüzyıllarca süren çetin savaşlar yüzünden ama gerçekte, oryantalist kurgular neticesinde, dünya edebiyatında Türkler ve çeşitli Doğulu kavimler için aşağılayıcı bir görüş hakim olmuştu. Sonuçta bir kısım Avrupalılar, gerek geçmişteki mücadelelerin oluşturduğu önyargılar gerekse de bir Batılı olarak Şark’ı küçümseyici tavırla, Türkleri, yüzyıllardır yerleşik olamamış, geldikleri yerleri işgal edip talan eden, uygarlık dışı kavimler arasında nitelemişlerdir. Bu algının ortadan kalkması ve ‘’gerçeklerin’’ ortaya çıkarılması için Atatürk bir dizi çalışma başlatmıştır.

İkinci Tarih Kurultayı, 20 Eylül 1937

Yine bu çalışmalarda gerek devamlılığın sağlanabilmesi gerekse daha da kurumsal bir kimliğe kavuşması için Türkiye İş Bankası’ndaki gelirinin yarısını Tarih ve diğer yarısını Dil Kurumu’na bırakmış, Anadolu’nun birçok yerinde kazılar yaptırmış ve ortaya yeni bir tarih tezi çıkarmak için Avrupalı tarih bilginlerinin de konuya ilgi duymasını sağlamıştır.

Atatürk, ‘’Türk Tarih Tezi’’nin oluşturulması için yoğun bir şekilde çalışmış, 1930-1937 yılları arasındaki çalışmaları, Türkiye’de resmi tarih algısının yerleşmesinin de başlangıcını teşkil etmiştir.

1931’de Türk Tarihi Merkez Heyeti tarafından 74 sayfalık bir özet hazırlanıp 30.000 adet bastırılarak okullarda ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Aynı yıl ‘’Türk Ocakları’’, ‘’Halkevleri’’ adını almış; ‘’ Türk Tarihi Merkez Heyeti’’ önce ‘’ Türk Tarihini Tetkik Cemiyeti’’, sonra da ‘’ Türk Tarih Kurumu’’ adını almıştır. Kurumun en göze çarpan eseri 4 ciltlik bir Umumi Tarih’tir ki ; bu eseri Türk Tarihini Tetkik Cemiyeti azaları, Dolmabahçe Sarayı’nda hazırlamışlardır. Milli Eğitim Bakanlığı, bunu temel alarak ortaokullar için 3 ciltlik bir tarih kitabı hazırlatmıştır.

Arkası Kristal Merdivenli Salon’a dönük yerleştirilen masada, Celal Bayar ile birlikte, 20 Eylül 1937

Sonuçta Türklerin tarihlerinin eskiliği ve medeniyete hizmetlerini esas alan ‘’Türk Tarih Tezi’’nin aydınlığa kavuşturulması gayesiyle, Atatürk, 1932 yılının 2 Temmuz’unda Birinci Türk Tarih Kongresi’ni toplamıştır. İçlerinde tarih profesörlerinin ve lise öğretenlerinin bulunduğu toplam 232 kişinin katıldığı Kongre, 2-11 Temmuz arasında, Ankara Halkevi’nde düzenlenmiştir. Kongre azaları yepyeni tezler,  fikirler ve gözlemlere dayanarak birçok kitap ve kaynak ortaya koymuşlardır.

İkinci Tarih Kurultayı, Dolmabahçe Sarayı, Kitabet Dairesi, 20-26 Eylül 1937

İkinci Tarih Kurultayı, Prof. Pittard, 1937

20 Eylül 1937 tarihinde ise Atatürk, İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı’nda 15 gün sürecek olan (Medhal Salon/Divanhane) İkinci Türk Tarih Kongresi’ni düzenlemiştir. Bu kongreye yurt dışından yabancı tarihçilerde davet edilmiş uygarlık kollarının her tarafa Ota Asya’dan yayıldığını ve gölerin yine oradan başladığını iddia eden Türk Tarih Tezi, onların incelemesine sunulmuştur.

İkinci Tarih Kurultayı, Dolmabahçe Sarayı, Muayede Salanu, 1937

Sergiden çıkarken, 1937

Bu kongre için bir de Dolmabahçe Sarayı’nın Muayede Salonu’nda Tarh Sergisi hazırlanmıştır. Sergi Komitesi, işe başlayacağı günden itibaren Saray’ın bodrum katında kendilerine tahsis edilen bir depoda çalışmalarını sürdürmüşlerdir. Hazırlanmasında yerli ve yabancı uzmanlardan yararlanılmış olan sergi, Atatürk’ün vefatına kadar da ziyarete açık kalmıştır.’

Kaynak: Cumhurbaşkanlığı Makamı olarak Dolmabahçe Sarayı ve Atatürk, Ünal Karıncalı, TBMM Milli Saraylar